خوردنیها و آشامیدنیها

منظور فقها از منعقدکردن باب «اطعمه و اشربه» (خوردنى ها و آشامیدنى ها) در آثار فقهی خود، بیان خوراکى ها و نوشیدنى هاى حلال و حرام است. از نظر اسلام، به طور کلى، «طَیبات» (اشیاى مفید و متناسب) براى انسان حلال، و «خبائث» (چیزهاى پلید و نامتناسب) براى انسان حرام است: «وَ یحِلُّ لَهُمُ الطَّیبَاتِ وَ یحَرِّمُ عَلَیهِمُ الْخَبَائِثَ...».

حکم انواع خوردنی‌ها

دین مقدس اسلام به بیان قاعده کلى مزبور قناعت نکرده و به صراحت، چیزهایى را ذکر کرده که حرام و از خبائث است و باید از آنها اجتناب شود و یا از طیبات است که استفاده از آنها حلال و بلامانع است. چیزهاى خوراکى به طور کلى، به دو قسم «حیوانى» و «غیرحیوانى» تقسیم مى شود:

الف) حیوانى:

• از حیوانات دریایى، فقط ماهى و پرنده دریایى حلال است، به شرط این که ماهى داراى «فلس» و پرنده دریایى نیز داراى اوصافى باشد که در حلال بودن دیگر پرندگان معتبر است، اگر چه ماهى خوار باشد. تخم ماهى نیز در حکم خود ماهى است: تخم ماهىِ حلال گوشت، حلال و تخم ماهى حرام گوشت، حرام است.

• از حیوانات خشکى اهلى، گاو، گوسفند و شتر حلال و اسب، قاطر و الاغ مکروه و سگ و گربه حرام است.

• از حیوانات وحشى، همه درندگان از قبیل شیر، پلنگ، گرگ، روباه و حیوانات مسخ شده مانند فیل، خرس و میمون حرام است. همچنین خرگوش (اگر چه درنده نیست) و همه انواع حشرات و خزندگان مثل مار، عقرب و سوسمار حرام است ولى حیواناتى مانند آهو، گوزن، قوچ، گاو و الاغ وحشى (گورخر) حلال است.

• از پرندگان نیز گوشت همه انواع کبوتر و گنجشک حلال و گوشت همه پرندگانى که داراى چنگال هستند حرام است.

در مواردى که به حلال یا حرام گوشت بودن پرنده اى تصریح نشده، دو چیز وسیله تشخیص حلال یا حرام بودن آن است:

• ۱- پرنده اى که هنگام پرواز، بال زدن آن از صاف نگه داشتن آن بیشتر باشد، حلال و اگر به عکس آن باشد، حرام است.

• ۲- پرنده اى که «چینه‌دان» یا «سنگدان» و یا «سیخک پشت پا» داشته باشد حلال، وگرنه حرام است.

چهارده چیز از اجزاى حیوان حلال گوشت، حرام است. همچنین ادرار و شیر حیوان حرام گوشت و تخم پرندگان حرام گوشت، حرام است.

ب) غیرحیوانى:

• خوردن و آشامیدن هر نوع «نجس العین» و «متنجس» (چیز پاکى که در اثر برخورد با چیز ناپاکى نجس شود) - چه جامد باشد چه مایع - حرام است.

• هر چیزى که براى انسان ضرر داشته باشد، خوردن آن حرام است، خواه آن ضرر قطعى باشد یا ظنى و یا احتمالى که عقلا به آن اعتنا مى کنند و خواه ضرر آن فورى باشد یا به تدریج و پس از مدتى طولانى.

• چیزى که یک بار یا دو بار مصرف کردن آن ضرر ندارد، ولى تکرار و اعتیاد به آن ضرر دارد، تکرار و معتادشدن به آن چیز حرام است.

• خوردن خاک و گِل و نوشیدن شراب و آبجو و هر مسکر (مست‌کننده) حرام است، به خصوص خوردن شراب از گناهان بزرگى است که در روایات اسلامى، مورد مذمت شدید قرار گرفته است. همچنین خوردن مال دیگرى بدون رضایت صاحبش حرام است.

• در حال ضرورت، همه محرمات به اندازه رفع ضرورت حلال مى شود.

پانویس